Zabezpieczenie wierzytelności – jak chronić swoje roszczenia?

zabezpieczenie wierzytelności

Pandemia to trudny czas dla przedsiębiorców. Wielu boryka się z utratą płynności finansowej, a co za tym idzie – mają problemy z terminowymi płatnościami. Nie zawsze brak zapłaty wynika z braku chęci dłużnika do wywiązania się z zobowiązań. Jak zabezpieczyć swoje roszczenia w przypadku, kiedy zależy nam na dalszej współpracy z kontrahentem?

Ugoda (art. 917 Kodeksu cywilnego)

Ugoda polega na pewnych ustępstwach pomiędzy stronami transakcji, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających np. ze współpracy albo zapobiec potencjalnemu sporowi w przyszłości. Dla większego zabezpieczenia wierzytelności, powinna zostać sporządzona w formie pisemnej, choć nie jest to wymogiem koniecznym.
Ugoda może zostać zawarta w trakcie postępowania sądowego. Dzięki takiemu rozwiązaniu strony mogą rozłożyć płatność zobowiązania na raty albo je odroczyć. Wierzyciel może także umorzyć część długu, pod określonymi warunkami.

Co powinna zawierać ugoda?

Aby ugoda w poprawny sposób zabezpieczała interesy obu stron, powinna zawierać przede wszystkim:

  • oznaczenie miejsca i daty zawarcia ugody,
  • poprawne oznaczenie stron, tj. wskazanie imion i nazwisk, firmy, numeru NIP, KRS, adresu etc.,
  • wysokość należności, z czego wynika i czego dotyczy,
  • oświadczenie dłużnika o uznaniu długu,
  • harmonogram spłat/sposób zaspokojenia roszczenia,
  • wskazanie klauzul zabezpieczających wierzyciela, np. weksel in blanco, poręczenie, notarialne oświadczenie o poddaniu się egzekucji przez dłużnika, zastaw, zastaw rejestrowy, hipoteka,
  • oświadczenie, że zawierana ugoda wyczerpie wszystkie roszczenia wierzyciela, które wynikają z łączącego strony stosunku zobowiązaniowego,
  • podpisy stron.

Weksel in blanco (ustawa z dnia 28.04.1936 r. Prawo wekslowe)

Innym rodzajem zabezpieczenia roszczeń jest weksel in blanco. Wystawca weksla (dłużnik) zobowiązuje się zapłacić remitentowi (wierzycielowi) pewną sumę, określoną w wekslu. Weksel in blanco dotyczy tych roszczeń, których wysokości nie można na dzień zawarcia ugody ustalić, ponieważ może ona ulec zmianie wskutek różnych czynników zmiennych, np. wpłat dłużnika. Dlatego weksel in blanco można później uzupełnić. Musi na nim uprzednio znajdować się już podpis dłużnika. Oprócz tego należy sporządzić porozumienie wekslowe, w którego treści dłużnik zobowiązuje się do zapłaty uzupełnionego przez wierzyciela weksla, a wierzyciel zobowiązuje się do uzupełnienia weksla in blanco zgodnie z umową. Konieczne jest też upoważnienie wierzyciela przez dłużnika do uzupełnienia weksla w konkretny sposób.

Poręczenie (art. 876 do 887 Kodeksu cywilnego)

Poręczenie to umowa, w której poręczyciel zobowiązuje się zaspokoić roszczenie w imieniu dłużnika w przypadku, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. W tym celu poręczyciel musi złożyć oświadczenie pisemne pod rygorem nieważności. Ważną kwestią jest fakt, że dłużnik nie musi wyrazić zgody na poręczenie jego długu. W przypadku braku spłaty zobowiązania przez dłużnika, poręczyciel występuje jako współdłużnik solidarny dłużnika głównego. Wówczas obarczony jest odpowiedzialnością nie tylko za należność główną, ale także należności uboczne, czyli np. odsetki.

Oświadczenie o poddaniu się egzekucji (art. 777 kpc)

To zabezpieczenie wierzytelności polega na tym, że dłużnik oświadcza dobrowolnie, iż poddaje się egzekucji względem wierzyciela. To zabezpieczenie wymaga spisania aktu notarialnego. Są trzy rodzaje takich oświadczeń, wskazane w art. 777 § 1 pkt 4, 5 i 6 Kodeksu postępowania cywilnego. W obrocie prawnym najczęściej występują dwa pierwsze. Zgodnie z art. 777 § 1 pkt 4 akt notarialny obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie. Art. 777 § 1 pkt 5 określa obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.

To zabezpieczenie nie wymaga kierowania pozwu przez wierzyciela. Wystarcza wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na akt notarialny. Wierzyciel nie ponosi zatem kosztów sądowych. Po uzyskaniu klauzuli może od razu skierować sprawę do egzekucji komorniczej.

Zastaw (art. 306 do 335 Kodeksu cywilnego)

Zastaw to zabezpieczenie wierzytelności, którym stanowić może ruchomość będąca własnością dłużnika. Do ustanowienia zastawu konieczne jest zawarcie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem na piśmie z datą pewną oraz wydanie przedmiotu zastawu wierzycielowi, co uniemożliwia korzystanie z przedmiotu przez dłużnika w trakcie trwania zastawu. Zastaw rejestrowy (ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów)

Aby ustanowić zastaw rejestrowy, niezbędne jest sporządzenie, pod rygorem nieważności, umowy o ustanowienie zastawu między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu a wierzycielem oraz wpis do rejestru zastawów. Przedmiot umowy mogą stanowić rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem: praw mogących być przedmiotem hipoteki, wierzytelności, na których ustanowiono hipotekę, statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej.

Hipoteka (ustawa z dnia 06.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece)

Hipoteka to ograniczone prawo rzeczowe. W przeciwieństwie do zastawu, ustanowić ją można jedynie na nieruchomościach. Aby zabezpieczyć wierzytelność, można obciążyć nieruchomość prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością. Przedmiotem hipoteki może być użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącym własność użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, wierzytelność zabezpieczona hipoteką. Hipoteka jest ujawniana w księdze wieczystej danej nieruchomości. Jest to zabezpieczenie, które spełni swoją rolę jedynie w przypadku, gdy dłużnik będzie jednocześnie właścicielem, użytkownikiem wieczystym nieruchomości lub będzie posiadał spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Wtedy roszczenie wierzyciela jest w pierwszej kolejności zaspokajane z sumy uzyskanej po jej sprzedaży.

Co to jest protokół zdawczo-odbiorczy lokalu?

Kancelaria prawo nieruchomości Warszawa